Yarınlar yokmuşçasına harcama yapmak ruhsal bir tepki…
Son yıllarda dünya genelinde artan belirsizlik, finansal istikrarsızlık ve ekonomik külfetlerin insanları farklı ruhsal yansılar geliştirmeye ittiğine dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, “Bu tepkilerden biri de son günlerde ‘Doom Spending Sendromu’ ismiyle duyduğumuz, aslında çok da yeni olmayan bir reaksiyon. Doom Spending Sendromu, bireylerin gelecekte yaşanabilecek ekonomik ya da toplumsal çöküntülerden korkarak anı kurtarmaya yönelik çok harcamalar yapma davranışıdır” dedi.
Dolayısıyla ‘an’a yönelik tecrübeler artıyor
Bu sendromun, bireylerin gelecek korkusu, ekonomik telaşlar ve belirsizlikler karşısında denetimsiz harcama yapma eğilimi göstermesiyle karakterize olduğunu lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, “Sağlık, ekonomik kriz, pandemi, savaş, iklim krizi, çocukların güvenliği, şiddet, hayvanları koruyabilmek, terör üzere birçok gerilim faktörünün içinde geleceğe dair ümitsizliğin üst düzeylerde olduğu bir devirdeyiz. Hasılı hayatta kalmaya dair belirsizliklerin arttığı bu dünyada bireyin elinde tutabildiği tek gerçek ‘içinde bulunduğu an’. Hasebiyle ‘an’a yönelik tecrübelerin arttığını gözlemliyoruz” açıklamasını yaptı.
Doom Spending bir kaçış düzeneği olarak da ortaya çıkabiliyor
Elindeki kaynaklarla yarınları inşa edeceğine dair umudu azalan bireylerin, bir nevi savunma düzeneği olarak gelişen bu davranış biçiminde yarınlar yokmuşçasına harcamalar yaptıklarına vurgu yapan Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, bu sendromun altında yatan ruhsal faktörlerin epeyce karmaşık olduğunu söyledi. Belirsizlik ve denetim kaybı hissinin, bireylerde anı kurtarma gayretine yol açabileceğini tabir eden Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Yarın ne olacağını bilememek, bireyleri bugün kendilerini âlâ hissettirecek şeyler almaya teşvik eder. Bununla birlikte gerilim ve korku, dopamin düzeylerini yükseltmek yani anlık keyif almak, haz yaşamak gayesiyle alışveriş yapma yahut bir hizmet satın alma dürtüsünü tetikleyebilir. Yapılan harcamalar anlık olarak rahatlama sağlar ama bu yalnızca süreksiz bir tahlildir. Doom Spending tıpkı vakitte bir kaçış sistemi olarak da ortaya çıkabilir. Beşerler, hayal kırıklığı ya da çaresizlik üzere hislerle başa çıkmanın bir yolu olarak problemlerden süratli biçimde uzaklaşmak üzere alışverişe yönelebilir. Bu davranış, kısa vadeli bir rahatlama sunsa da uzun vadede finansal kasvetleri daha da derinleştirir. Bireyin değişen davranışlarının ardındaki duygusal faktörleri kıymetlendirmek, ruhsal meşakkatlerin önlenebilmesi için değerlidir.”
‘Daha az makûs hissetmek’ için harcama yapıyor olabilirsiniz!
Finansal istikrarsızlık, enflasyon ve işsizlik üzere ekonomik faktörlerin, Doom Spending sendromunu daha da güçlendiren etmenler olduğunun altını çizen Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, “Türkiye’de de artan enflasyon, işsizlik ve genel ekonomik istikrarsızlık bu sendromun yaygınlaşmasına taban hazırlamakta. Ekonomik belirsizlik devirlerinde bireyler, tasarruf yapmanın anlamsız olacağını düşünerek elde ettikleri parayı daha süratli harcama eğilimi gösterebilirler.” dedi. Bilhassa enflasyonun yüksek olduğu devirlerde, paranın paha kaybetmesinin bireyleri daha fazla harcamaya itebileceğini aktaran Uzman Klinik Psikolog Sedef Koç Bal, bu durumun bir kısır döngüye neden olabileceğini hatırlattı ve kelamlarını şöyle tamamladı: “Aşırı harcama, bireyin finansal durumunu daha da kötüleştirir, bu da gerilim ve tasayı artırır. Denetimden çıkan birçok insan davranışı üzere bu durum da ruhsal çöküntüyü kaçınılmaz olarak tetikleyecektir. Düzgün hissetmek yahut ‘daha az makûs hissetmek’ üzere yapılan bu harcamalar gelecekte daha büyük finansal problemlere yol açabilir. Ferdi zahmetlerle yahut gelecek telaşıyla baş etmekte zorlanan bireylerin ruh sıhhati profesyonellerinden takviye alması en uygun adım olacaktır. Ayrıyeten mevzuyla bağlı bir hatırlatma olarak yaklaşan Kasım indirimlerine karşı şuurlu hareket etmekte yarar var.”