Türkiye’de 2020 yılında ithalatı yasaklanan ve internet üzerinden satışına müsaade verilmeyen elektronik sigara, elektronik nargile üzere eserler ile bunların kullanımına yönelik aygıtlar, modüller ve solüsyonlar, yasağa karşın dijital platformlarda hala satışa sunuluyor.
Yasal düzenlemelere muhalif olmasına karşın
, bu eserlerin çevrimiçi ortamlarda ticaretinin devam etmesi, kontrollerin yetersizliğini ve bu alanlardaki kaçak ticaretin boyutunu gözler önüne seriyor.
Türkiye’de yasal düzenleme
Türkiye’de tütün eserlerine (sigara, nargile, puro) ait en kapsamlı düzenlemeler, 4207 sayılı Tütün Eserlerinin (sigara, nargile, puro) Ziyanlarının Önlenmesi ve Denetimi Hakkında Kanun ile 4733 sayılı Tütün (sigara), Tütün Mamulleri (sigara, nargile, puro) ve Alkol Piyasasının Düzenlenmesine Dair Kanun başlıkları altında toplanıyor.
Bu iki kanunun ortak özelliği, tütün ürünlerinin(sigara, nargile, puro) sınırlayıcı sayıda sayılmaması ve tütün ihtiva eden tüm eserleri kapsamına alması.
Münasebetiyle, Türkiye’de tütün eserlerine (sigara, nargile, puro) ait küçüklere satılma yasağı, reklam ve promosyon yasağı, mekansal sınırlamalar ve tütün eserlerinin (sigara, nargile, puro) ticaretine ait bütün kısıtlamalar elektronik sigara için de geçerli oluyor.
Özetle, elektronik sigara tütün ürünü(sigara, nargile, puro) sayıldığı için, e-sigara tütün ürünleri(sigara, nargile, puro) reklam yasağı kapsamında olup, 4207 Sayılı Kanun gereği internet üzere elektronik ortamlarda satılıp, kargoyla taşınamıyor.
Ayrıca, 2008 yılında Sıhhat Bakanlığı’nın aldığı bir kararla, içerdiği yüksek nikotin ölçüleri nedeniyle e-sigara kartuşları ilaç, e-sigara aygıtları tıbbi aygıt üzere bedellendiriliyor. Bu nedenle, özgür ticarete bahis olamıyor.
Tüm bu önlemlere karşın, internet yahut öbür kaçak yollarla satış sonucu Türkiye’de de e-sigara kullanımı olduğunu biliyoruz lakin yapılan düzenlemeler ve bunların uygulanması sayesinde Amerika Birleşik Devletleri’ndeki üzere bir e-sigara salgını yaşanmaması da yüreklere su serpiyor. Türkiye, bu hususta dünya için başarılı bir örnek niteliğinde.
Tüketimi neden önlenemiyor?
Bu düzenlemelere rağmen Türkiye’de elektronik ticaret pazarında önde gelen kimi alışveriş platformlarında dahi elektronik sigara ham unsuru, aksesuarı, aygıt kesimleri hala satılmaya devam ediyor.
Ulaşım kolaylığı satışları artırıyor
Elektronik alışveriş imkanlarıyla, kredi kartı yahut kapıda ödeme üzere seçeneklerle yaş hududu gözetilmeksizin yasa dışı olarak herkes kelam konusu eserlere ulaşabiliyor.
‘Daha az zararlı’ palavrasıyla pazarlanıyor
Elektronik sigaralar, klasik sigara içimini azalttığı algısıyla piyasaya sunulmak istenirken sıhhat otoriteleri ve uzmanlarca bu eserlerin sıhhate ziyanlı olmasının yanı sıra ortaya atıldığı üzere klasik sigara içimini de azaltmadığı belirtiliyor.
Renkli eserler çocukları ve gençleri cezbediyor
Renkli ve dikkat cazibeli aksesuarlar, bu eserlere olan merakı artırıyor. Bilhassa ısıtılan kartuşlu tütün eserleri için kullanılan elektronik sigara aksesuarlarının çeşitli renk ve model seçenekleriyle birçok alışveriş sitesinde satılması ve reklamlarının yapılması, gençler ve hatta çocuklar ortasında bu eserlere olan ilgiyi büyütüyor.
Sağlığa Evet Derneği’nin yaptığı bir araştırmaya nazaran, Türkiye’de bu kategorideki eserler için açılmış 16 internet sitesinden 15’inde bu eserlerin satışı yapılıyor. Bu sitelerden 8’i, bağlantı bilgileri ortasında açık adreslerini paylaşırken, kimileri satışlarının yasal olmadığını belirten ikazlar dahi eklemiş durumda.
Yerel atölyelerde üretiliyor
Araştırmaya nazaran, bu aygıtlar ve likitler hem yasa dışı yollarla
KKTC, Malezya, Romanya, Sırbistan, Ukrayna, Almanya ve Rusya
üzere ülkelerden Türkiye’ye sokuluyor, hem de eser kesimleri ve ham unsurları lokal atölyelerde üretilerek piyasaya sürülüyor.
İlgili kurumlar, bu tıp eserleri satan internet sitelerinin kapatılmasına yönelik tedbirleri uygularken, gümrük koruma grupları de kaçak girişlerin önlenmesi hedefiyle kontrollerini sürdürmekte.
Dağlı: Gençlerin sevdiği aromalar ekleniyor
Sağlığa Evet Derneği Lideri Prof. Dr. Elif Dağlı, dünya genelinde yetişkinler ortasında tütün kullanımının azalmasına rağmen, ergenler ve gençler ortasında bu oranın arttığına dikkat çekti. Dağlı, gençlerin kullandığı tütün ve nikotin eserlerinin giderek çeşitlendiğini vurguladı.
Klasik sigaraların yerini aromalı kısa sigaralar, elektronik sigaralar ve ısıtılmış tütün eserlerinin aldığını belirten Dağlı, bu eserlerin büyük kısmına bilhassa gençlerin ilgisini çeken tatlandırıcı aromalar eklendiğini tabir etti.
Yeni kuşak eserlerin, klâsik sigaralar kadar sıhhate ziyanlı olduğunun yapılan araştırmalarla kanıtlandığını lisana getiren Dağlı, “İnsan beyni, 21 yaşına kadar gelişimini sürdürür. Bu süreçte beyin hücreleri nikotin ve esrar üzere kimyasallarla karşılaştığında, dikkat eksikliği, dürtü denetiminde bozulma ve hafıza sıkıntıları ortaya çıkabilir. Ergenlik devrinde nikotin ve esrar kullanımının şizofreni ve bipolar bozuklukla ilişkisi olduğu da tespit edilmiştir.” dedi.
Aromalar bağımlılığa teşvik ediyor
Elektronik sigara; batarya, nikotinden oluşan solüsyonu barındıran hazne, atomizer ve ağızlıktan oluşuyor. Sıvı solüsyon ısıtılarak buhara dönüştürülüyor ve kullanıcı da bu buharı içine çekiyor. ABD Halk Sıhhati Servisi raporuna nazaran elektronik sigaralarda kullanılan sıvının içinde birçok meyveli ve şekerli olmak üzere yaklaşık 7 bin 700 çeşit aroma bulunuyor. Tatlı aromaların bilhassa gençler ortasında nikotin bağımlılığını teşvik edebileceği ve böylelikle konvansiyonel tütün eserlerinin kullanımına yol açabileceği tarafında halk sıhhati konusunda yaygın bir kaygı öne çıkıyor. Öte yandan ABD Halk Sıhhati Servisi raporunda 2010 ve 2014 yılları ortasında ABD’de zehir araştırma merkezlerine elektronik sigara maruziyeti ile gelen hadiselerin sayısında önemli bir artış gözlemlendiği de belirtiliyor.
150’sinin zehirli olduğu tespit edildi
Dağlı, elektronik sigaralara ve ısıtılmış tütün eserlerine eklenen aromaların ziyanları üzerine araştırmalar yapan bilim insanlarının, kısa müddet evvel Avrupa Teneffüs Kongresi’nde bulgular sunduğunu söyledi.
Bu bulgulara nazaran, yeni jenerasyon eserlerde kullanılan 250 farklı sıvıdan, 150’sinin zehirli, tahriş edici, etrafa ziyan verici özellikler taşıdığının belirlendiğini paylaştı.
E-sigaraların buharının aerosol biçiminde havada asılı kaldığını ve kullanıcılar ortasında önemli teneffüs meselelerine yol açtığını kaydetti.
Özellikle tarçın aromasının, teneffüs sisteminde bağışıklık hücrelerinin işlevlerini durdurduğunun tespit edildiğini belirten Dağlı, e-sigara kullanan gençlerde Kovid-19’a yakalanma riskinin 5 kat, hem e-sigara hem de klasik sigara kullananlarda ise 7 kat arttığını söz etti.
Ayrıca,
“Elektronik sigaralar ve gibisi yeni kuşak tütün eserleri, ergen ve gençlerin beyin gelişimine önemli ziyanlar veriyor ve teneffüs hücrelerinde kalıcı hasara yol açıyor. Bu eserlerin satışı, ister yasal ister yasa dışı olsun, kabul edilemez. Bu ticaretten elde edilen gelirler etik değildir”
tabirlerini kelamlarına ekledi.
Elektronik sigaranın içindeki kimyasallar
Türk Toraks Derneği’nin araştırmasına nazaran elektronik sigaraların içeriğinde çok çeşitli kimyasallar bulunuyor:
Polietilen glikol (PEG400)
DSÖ: Elektronik sigara çocukların beyin gelişimini engelliyor
Dünya Sıhhat Örgütü, tüm dünyada giderek artan elektronik ve ısıtılmış sigaraların bilhassa çocukların beyin gelişimi üzerinde olumsuz tesirleri olduğu konusunda aileleri uyardı.
Amerika Birleşik Devletleri üzere birçok ülkede satışı ve kullanımı özgür olan lakin gençler ortasında salgın hale gelen elektronik ve ısıtılmış sigara kullanımı, 194 üyesi bulunan Dünya Sıhhat Örgütü’nü (DSÖ) de alarma geçirdi.
DSÖ Türkiye Ofisi, tüm ülkelere elektronik ve ısıtılmış sigaraların ülkeye girişlerinin yasaklanması, kapalı alanlarda da içilmemesine yönelik tedbirler alınması konusunda davette bulundu.
DSÖ Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Sağlıklı Hayat Program Yöneticisi Doç. Dr. Toker Ergüder, tütün sanayisinin sigaraları elektronik ya da ısıtılmış sigaralarla değiştirmeye çalıştığını ve eserin yayılması konusunda çalışmalar yürüttüğünü söyledi.
E-sigara tüketimi nasıl önlenebilir?
Prof. Dr. Elif Dağlı e-sigara tüketiminin önlenebilmesi için yönetmeliklerin denetlenmesi ve caydırıcı yaptırımların olması gerektiğini savunuyor:
”Bağımlılıkla gayret ve bağımlılığın önlenmesi çok önemli, kuvvetli ve istikrarlı bir siyasi irade gerektiriyor. Sağlam iktisadı olan ülkeler bunu başarabiliyor. Başkalarında ise sanayi kazan-kazan vaatlerini ortaya koyuyor. Yalnızca kanunları, ilgili yönetmelikleri yapmak da yetmiyor. Bunların uygulanması, alanda -ki artık internet de sahadır- denetlenmesi ve yaptırımlarının caydırıcı olması gerekiyor.
“Yasa dışı e-sigara ticareti ile kolluk güçlerinin uğraş etmesi gerekir. Kanunlara ters olarak satışına devam eden sanayinin ”vergi kaçağını önlemek için satışın serbestleştirilmesi” talebinin reddedilmesi gerek.”
Doç. Dr. Sinem İliaz da, e-sigaraya karşı olan halimizin olağan sigaradan farklı olmaması gerektiğini söyleyerek, ”Genç ve çocukların önünde sigara içilmemeli, bu aygıtların kullanımı özendirilmemeli, e-sigaranın da kullanıcısını nikotin bağımlısı yaptığı unutulmamalıdır. Bugünün e-sigara kullanıcısı gençleri, nikotin bağımlısı olarak geleceğin potansiyel sigara kullanıcısı haline geliyor” diyor.
