Nobel ödüllü bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, beyin kanseri çalışmasını anlattı. Sancar, “Bana Nobeli kazandıran DNA tamir düzeneğini çözmek için 10 yıl çalıştım, kolay bir şey bulmak için. Bu çalışmayı ise ocak ayında başlattık, şubat ayında olağandışı bir şey olduğunu fark ettik, bunun hücreyi öldürdüğünü fark ettik. Kasım yahut aralık ayında fare deneylerine başlayacağız” dedi.
ABD’de yaşayan Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Sancar, laboratuvar deneylerinde çok sık kullanılan EdU isimli bir molekülün, bilhassa beyin kanseri tedavisinde kullanılabileceğini keşfetti. Sancar, ABD’nin en saygın bilim mecmualarından Ulusal Bilimler Akademisi Bildirileri’nde (PNAS) acil yayımlanan makalesindeki buluşuyla ilgili konuştu.
“Hücreyi öldürdüğünü fark ettik, mutlaklığını ispat ettik”
EdU molekülünün 2008 yılından beri moleküler biyolojide en fazla kullanılan kimyasal unsurlardan biri olduğunu belirten Sancar, “Bana Nobeli kazandıran DNA tamir sistemini çözmek için 10 yıl çalıştım, kolay bir şey bulmak için. Bu çalışmayı ise ocak ayında başlattık, şubat ayında olağandışı bir şey olduğunu fark ettik, bunun hücreyi öldürdüğünü fark ettik” diye konuştu.
Sancar, birebir ay bir program için Türkiye’ye gittiğini ve dönüşte 10 kişilik takımı ile deneylere devam ettiklerini kaydederek, “Çünkü daha bir iki deney yapmıştık, pek emin değildik, döndükten sonra bu işe devam ettik. Bütün denetimleri yaptık ve bunun mutlaklığını ispat ettik. Ve hücreleri nasıl öldürdüğünü gördük” dedi.
“Kanser hücresini öldürüyor beyne kolaylıkla giriyor”
Hücre kültürüne konulan EdU’nun hem olağan hücreleri hem de kanser hücrelerini öldürdüğünü birkaç yıl evvel bilim insanlarınca bulunduğunu söz eden Sancar, lakin bunun sebebini bulamadıkları için bu husustaki çalışmalara devam edilmediğini aktardı. Sancar, EdU’nun özellikleri ile ilgili konuşmasına şöyle devam etti:
“Bu kimyasal unsur EdU’nun öteki özelliği de ‘blood brain barrier’ diye bi şey var, ‘kan beyin seddi’ diye Türkçeye çevirebiliriz, ilaçların birçok kandan beyin dokusuna geçemiyor. Mesela kanserli hastaların yüzde 80’ninin tedavisinde kullanılan cisplatin isimli ilaç bu bariyerden geçemiyor, o bakımdan beyin kanserleri bununla tedavi edilemiyor. Bu EdU kolaylıkla hiç sorun olmadan (beyne) giriyor. Biz de bu iki şeyi bir ortaya koyduk, bu kanser hücresini öldürüyor beyne kolaylıkla giriyor.
Normal beyin hücreleri DNA sentezi yapmadıkları için bu kimyasal maddeyi DNA’larına koymuyorlar ancak kanser hücreleri devamlı çoğaldıkları için DNA sentezi yapıyor ve EdU’yu DNA’larına alıyorlar. Sonra (hücredeki) ekzisyon tamirat onu çıkarıyor, tekrar koyuyor, tekrar çıkarıyor, sonunda kör bir döngü oluyor ve hücre ölüyor.”
“Fare deneylerine başlayacağız”
Tam açılımı ‘5-ethynyl-2-deoxyuridine’ olan EdU’nun olağan DNA’da bulunan timin sentetik bir hali olduğu bilgisini veren Sancar, başka moleküllerle ortalarındaki farkın çok az olduğunu, DNA’nın da bu farkı göremeyerek EdU’yu içine aldığını belirtti.
Sancar, buluşla ilgili gelinen noktadan sonraki süreç için de “Böyle bir duruma gelince, takip edilecek yol, evvel farelerde denersiniz, farelerde olumlu sonuç alırsanız istekli insanlara geçersiniz. Biz fare deneyi yapan beyin kanseri bir profesör ile anlaştık, onunla kasım yahut aralık ayında birlikte fare deneylerine başlayacağız. Şayet farelerdeki beyin tümörünü öldürebilirsek sonra insanlara geçeceğiz” dedi.
“İyimser olun, şimdiki imkanlarla en güzelini yapmaya çalışın”
Fare deneylerinin bitmesinin 2 yıl alabileceğini belirten Sancar, bu araştırmaların ekseriyetle uzun ve kıymetli olduğunu ve birden fazla vakit da sonuç vermeyebileceğine işaret etti.
Sancar, şu basamakta bu buluşun insan tedavisinde muvaffakiyet oranının yüzde 3 olarak gördüğünü kaydederek, kanser hastalarına da “Mesajım şu, optimist olun, şimdiki imkanlarla en güzelini yapmaya çalışın” diye seslendi.
Türkiye’de bu hususta başarılı tedaviler yapıldığını vurgulayan Sancar, kelamlarına şöyle devam etti:
“İnşallah olumlu sonuç alırız”
“Bir hastanın babası kızına yapılan müdahalelerin özetini bana gösterdi. Bizim Türk tabipleri cerrahi alanda Avrupa’nın birçok ülkesinden, ABD’nin birçok eyaletinden çok ileride, çok başarılı ve çağdaş ameliyatlar yapılabiliyor ve başarılı sonuçlar alınabiliyor.
Bu bakımdan iyimserliğe devam edin. Ancak bu EdU şu an kullanılacak safhada değil, inşallah olumlu sonuç alırız, Türkiyemize, halkımıza, insanlığa yararlı bir şey yapmış oluruz.”
“Biz Türkler arbede etmeyi çok severiz, ben bunu yapmamaya kelam verdim”
Aziz Sancar, 75 yaşına karşın hâlâ bu kadar azimle çalışmasının sırrına dair soruya da şu cevabı verdi:
“Bu tıp sorulara yanıtım şu. Biz Türkler arbede etmeyi çok severiz, ben bunu yapmamaya kelam verdim ve yapmıyorum. O bakımdan Türk gençlerine ekseriyetle, Türk insanına benim mesajım: Aman kardeşim hengame etmeyi bırakın, birbirinizi tenkit etmeyi bırakın, hele bu toplumsal medya çıkalı milletin işi gücü birbirine sataşmak oldu.
“İnsanlığa katkı yapınca beni memnun eden o”
Ben toplumsal medyayı bir orta arkadaşların zoruyla kullandım, baktım bunun yarardan çok ziyanı var, onu da kullanmıyorum. Bu dünyaya gelmişiz, âlâ bir şey bırakıp göçüp gideceğiz, benim fikrim bu.
Bunun üzere olumlu bir şeyler yapmak, bilirsiniz ben çok milliyetçiyim, herkes bilir, hem Türkiye’ye hem Türk dünyasına ve genel olarak insanlığa katkı yapınca beni keyifli eden o.” (AA)