Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişkin maden ocağındaki grizu patlaması sonucu 42 madencinin hayatını kaybettiği facianın üzerinden bir ay geçti. Faciaya ait ön eksper raporunda, “havalandırmanın yetersiz olduğuna” dikkat çekilmişti. Soruşturma kapsamında, madencilerin şahit sıfatıyla verdiği tabirlere ANKA Haber Ajansı ulaştı.
İşçi Aydın Çetin, Amasra Cumhuriyet Başsavcılığı’nda verdiği tabirinde, “Tahminimce yaklaşık 6 ay müddet ile olayın meydana geldiği kısma girmek mümkün değildir. İçerideki metan gazının oksijen ile temasını engellemek için yollara baraj yapıldı” diye açıkladı.
“Yaşam odası maliyetli bulundu”
Nakliye çalışanı Aydın Gündoğdu sözünde, Soma’da 301 madencinin hayatını yitirdiği facianın akabinde Amasra’da hayat odası yapılmasının gündeme geldiğini lakin “maliyetinin yüksek” bulunarak yapılmadığını şöyle anlattı:
“Maden ocağında kullanılan benim bildiğim yalnızca maske istasyonları var, orada yedek maskeler bulunmaktadır. Bunun dışında bir ömür alanı yoktur. Bu hayat odası konusu Soma faciası sonrasında bir gündeme geldi, fakat baktılar ki maliyeti yüksek sonrasında vazgeçildi.”
“Lağım çalışması havalandırma ıstırabına sebep oluyordu”
Üretim emekçisi Aydın Kalaycı, madendeki havalandırma sorununa dikkat çekerek, şunları açıkladı:
“350 kotunda yapılan lağım çalışmaları sonucunda oluşan hava sirkülasyonu -300 kotunda bir havalandırma problemine sebep oluyordu. Vefat eden arkadaşlarımın bir kısmının burada oluşan havalandırma meşakkatinden kaynaklı nefessiz kaldığını düşünüyorum.
Benim bildiğim kadarıyla arkadaşlarımız son 3-4 ayda ayak gerisinde açıklık olduğunu bu sebeple tavanın düşmediğini, -350 kotta gaz birikintisinin fazla olduğunu söylemişlerdi. Biz bu hususu arkadaşlarımız şifahen kelamlı olarak yetkililere bildirdiler, fakat biz personel konumunda olduğumuz için çok da dillendiremedik. Olağanda ayak gerisine beton enjeksiyon yapılırdı, ayak altlarına taş tozu serpilirdi ve kömür tozunun patlaması engellenirdi, yaklaşık 1 yıldır ben bunun yapıldığını hiç görmedim, bu olağanda kalan kömürlerden oluşan gazı engellerdi.”
“Kapsamlı eğitim verilse hayatta kalabilirlerdi”
Maden ocağında -300 kotta 2. rekupta kazmacı olarak vazife yapan Birol Ayaş, kendilerine verilen emekçi sıhhati ve iş güvenliği eğitimlerinin yetersiz olduğuna dikkat çekerek, şunları belirtti:
“Bize ani bir olay gerçekleştiğinde pak hava yoluna hakikat hareket etme konusunda bilgi verildi. Maskeyi takıp maske istasyonlarına yani maske odalarına gitmemiz söylendi. Bize her sene faal halde yılda iki gün iş güvenliği kursu verilirdi. Benim kanaatime nazaran bu eğitimler teorik olarak kalıyordu, uygulamalı eğitim olsaydı daha uygun olabilirdi. Bununla ilgili vefat eden arkadaşlarımız 2-3 yıllık deneyime sahip arkadaşlardı, onlara daha kapsamlı bir eğitim verilse idi, tahminen de vefat sayısı daha az olabilirdi. Olay günü gördüğüm kadarıyla birçok maskesini takamamıştı.”
“Arkadaşlarımızın kimileri yaşıyor olacaktı”
Kazma personeli Burak Sümertaş, maske istasyonlarının kuyu başından uzak olmasının vefatları azaltacağını tabir ederek, şunları kaydetti:
“Kuyu başında yahut maske istasyonlarında oksijen tüpleri olsaydı tahminen de bizi kurtarmaya gelen arkadaşlarımız daha düzgün bir müdahalede bulunabilirlerdi. Patlama neden olmuş onu bilmiyorum ancak patlama sonrasında yeterli bir kurtarılma planı ve çalışması olsaydı tahminen de vefat eden arkadaşlarımızdan kimileri yaşıyor olacaktı. Ben bu patlamaya sebep olan yahut kasıtlı olmasa da ihmalkarlık gösteren kim varsa araştırılmasını ve ceza almasını istiyorum, bu sebeple şikayetçiyim.”
Elektro mekanik kısmı hidrolik servisinde bakımcı Engin Altan, beton barajının iki tane olsa patlamanın şiddetinin daha az olabileceğini açıklayarak, şunları belirtti:
“Benim dikkatimi çektiği kadarıyla -350 kotta hava sirkülasyonunu azaltan beton baraj bir taneydi tahminen iki tane olsaydı, patlamanın şiddetini ve öbür bölgeleri ilerlemesini azaltabilirdi.
Bize ani bir olay gerçekleştiğinde pak hava yoluna yanlışsız hareket etme konusunda bilgi verildi. Maskeyi takıp maske istasyonlarına yani maske odalarına gitmemiz söylendi. Bize her sene etkin formda yılda iki gün iş güvenliği kursu verilirdi. Benim kanaatime nazaran bu eğitimler teorik olarak kalıyordu, uygulamalı eğitim olsaydı daha uygun olabilirdi. Bununla ilgili vefat eden arkadaşlarımız 2-3 yıllık deneyime sahip arkadaşlardı, onlara daha kapsamlı bir eğitim verilse idi, tahminen de vefat sayısı daha az olabilirdi. Olay günü gördüğüm kadarıyla birçok maskesini takamamıştı.
Acil durumlarda müdahale edecek ayrıyeten bir takım yoktur. Ben olay günü tahminen kalabalıkta görmedim lakin müdahalede bizim dışımızda çok kimse yoktu. Bizim çalıştığımız tesiste bir adet tesis hekimi bulunur, ayrıyeten her vardiyada bir tesis hekimi yoktur ve her vardiyada bir yahut iki adet acil tıp teknisyeni vardır. Bunların yanında bir bizim personel arkadaşlarımızdan her vardiyada birinci yardım eğitimi almış arkadaşlarımız vardır, tabi bunların bilgileri zayıftır. Ben acil durumlarda müdahale takımının sıhhat konusunda çok yetersiz olduğu kanaatindeyim, daha öncede büyük çaplı değil lakin küçük çaplı bir iki kişinin önemli biçimde yaralandığı kazalarda müdahale eksikliğinden kaynaklı arkadaşlarımız mağdur oldular, zati küçük kazalarda bile yetersiz olan sıhhat grubu bu üzere önemli bir olayda büsbütün yetersiz kaldı.
Patlamanın sebebi niçin oldu bilmiyorum lakin patlamanın sebebi her ne olursa olsun patlama sonrasında büyük bir kriz idaresi konusunda sorun vardı. Patlama engellenememiş olabilir ancak olay sonrasında hoş koordine edilse ide tahminen vefat eden arkadaşlarımızdan bir kısmı yaşıyor olabilirdi.”
Konvör bakım servisinde Ferhat Dönmez, biriken gaza kâfi oksijen gelmemesi nedeniyle patlamanın yaşanmış olabileceğini şöyle açıkladı:
“9 nolu bandın yanına geldiğimizde Ayhan Akgül, Erol Bulduk, İzzet Ak isimli arkadaşlarla karşılaştık. Ayhan yerde yatar ve yanmış biçimde, Erol Bulduk dizlerinin üzerinde dua ediyordu ve yanmış biçimdeydi, şoka girmişti. İzzet Ak ise sırt üstü yatmış biçimde, elbiseleri yanmış, ceket yanmış ve kımıldayamaz biçimdeydi ve sol ayağı diz altından kırık olduğunu gördüm. İzzet Ak’a ‘Patlama nasıl oldu’ diye sordum. O da ‘Lağım (dinamit) patladı, ocak patladı’ dedi. İzzet’in üzerindeki elbiseleri maket bıçağıyla kestim zira elbise yanmış halde hareketini engelliyordu. Benim buradaki fikrim bacada biriken gaza kâfi oksijenin gelmemesi sebebiyle patlama olmuş olabilir diye düşünüyorum. Onları başka arkadaşlara çıkarmaları için verdik. Materyal naklinin yapıldığı -300’e geri çıktık.
Çıktığımız esnada birinci evvel Rıdvan Acet arkadaşımızı 1. Rekup materyal vincinin olduğu yerde yatar halde başının gerisi patlamış sol ayak kopmuş halde gördük. Onu aldık. 1. Kartiye ayak başı tarafına girdiğimiz sırada 2 arkadaşımızı daha orada yanmış ve yatar halde bulduk. 1 arkadaşımızın hafif nabzı vardı kalp masajı yaptık nefes almaya başladı sırtıma alırken etleri elime geldi ve dökülüyordu onunla birlikte -350’ye indirdim. Sedyeye koyduğumuzda tekrar nefesi kesildi. Rıdvan Acet arkadaş ile birlikte sedyeyle dışarıya çıktım. Rıdvan Acet’e gelen telsiz anonsunu duydum kesicilerin düştüğünü erken ihtar söyledi. Ortaya girdim Rıdvan’a ‘Beni ara’ dedim. Beni aradığı nokta 2. rekup 4335 nolu telefon. Ancak Rıdvan’ı bulduğum nokta 1. rekup gereç vincinin olduğu yerdi. İhmal olarak erken ihtar sisteminin ya erkenden Rıdvan’ı uyarmadığı ya da aygıtlarda uyarıyı görmemeleri olabilir.”
“İşimden olurum endişesi”
Maden emekçisi İbrahim Çamşul, çalışanların ihmalleri “işimden olurum” niyetiyle açıklamadığına dikkat çekerek, şunları belirtti:
“Ben 1,5 ay öncesine kadar maden ocağının içinde çalışıyordum. 2019 yılında emekçi alımı oldu, bu çalışanlar 1,2 yıl içinde çabucak usta yapıldılar. 2009 yılında giren deneyimli emekçileri geri hizmete aldılar öteki boşluklara yerleştirdiler, 2019 yılında başlayan çalışanları nezaretçi yahut nöbetçi mühendis başlarında olmadan madene soktular, çalışmaya gönderdiler, posta başları emekçilerden 1-2 saat sonra maden ocağına giriyorlardı, mesela vardiya 16:00’da başlıyor emekçi madene giriyor, nezaretçi ise 19:00 -20:00 saatlerinde içeri giriyorlar. Birçok personel işimden olurum kanısıyla sözlerini korkarak baskı altında vermektedir. Doğruları söyleyemeyen çalışanlar var. 2010-2013 yıllarında kömür çıkarmak için sensörleri kapakla yahut ceketle kapatarak ya da direkt sistemi kapatarak personelleri zorla çalıştırıyorlardı.
“Arkadaşlar mühendislere ‘burası patlayabilir’ demişlerdi lakin tedbir alınmadı”
Asansör vazifelisi Kamil Çelikok, patlamadan evvel gaz badiresinin yaşandığını belirterek, “Benim çalıştığım kısımda rastgele bir eksiklik yok maden ocağının içini bilmiyorum lakin gaz çıkışı olduğu söylentisi vardı, buralarda gazı havalandırıp çalışıyorlardı. Patlama günü öncesinde gaz sızıntısı olduğu söyleniyordu” dedi.
“Kazadan evvel gaz ezasından orta verilip, çalışmaya devam ediliyordu”
Madende -300 kotta motorcu olarak çalışan Kemal Berberoğlu, faciadan evvel gaz sorunu nedeniyle işe orta verildiğini kaydederek, şunları aktardı:
“Kaza öncesinde hatırlamadığım vakitlerde birkaç sefer patlamanın olduğu bacada gaz sızıntısı olmuştu. Gaz sızıntısı meydana gelince emekçiler geri çekilip çavuşların talimatıyla 1-1,5 saat sonra tekrar çalışmaya devam ediyorlardı. Metan gazının yükseldiğini bize gaz izleme merkezi haber veriyordu. Birkaç sefer telsizden bu formda ihtar yapıldığını şahit oldum. Ocak havalandırıldıktan sonra çalışmalara devam ediliyordu. Bunun haricinde üretimin durduğuna şahit olduğumu hatırlamıyorum.”
“Acil çıkışı yok”
Nakliye çalışanı Muhammet Batmaz madende acil çıkış olmadığı şöyle anlattı:
“Madene girdikten sonra bir birinci girdiğimiz yoldan giriş çıkış yapma imkânımız var, birinci madene girilince asansör sizi -250 kota indirir, oradan yaklaşık yüzde 10’luk bir eğim ile elektrikli fayton yardımı ile -236 kota gidilir, buradan -300 kotuna telesiyej dediğimiz teleferik sistemi ile gidilir. -300 kot ile -350 kot ortasında yalnızca yaya yolu vardır, ayrıyeten -250 kot ile -350 kot ortasında kömür çıkışını sağlayan bir bant sistemi var. Bu bantlara olağanda kömür taşınır, ancak biz arkadaşlarımızın rica ettiği durumlarda yahut yetkililerin isteği bağlamda çalışanlar yorgun hissettiğinde bindiriliyor. Aslında talimatlarda insan taşımak yasak halinde bizi bildiri edildi. Bunun dışında benim bildiğim acil çıkışı yoktur.”
“Birçok arkadaşın havalandırma yetersizliğinden nefessiz kaldığını düşünüyorum”
Madende -300 kotta çalışan üretim emekçisi Muhammet Şenyerli de havalandırmanın yetersiz olduğunu kaydederek, şunları açıkladı:
“Normalde kullanılan vantilatörler vardı, bizim çalıştığımız -300 kotta vantüp ile havalandırma sağlanırdı, yalnız yaklaşık bir-bir buçuk aydır bizim bulunduğumuz kotta bir metan gazı zahmeti vardı, havalandırma yetersizdi, bunun için ekstra bir vantüp yapıldı, lakin buna karşın havalandırma kâfi değildi. -350 kotunda yapılan lağım çalışmaları sonucunda oluşan hava sirkülasyonu -300 kotunda bir havalandırma meşakkatine sebep oluyordu. Vefat eden arkadaşlarımın bir kısmının burada oluşan havalandırma külfetinden kaynaklı nefessiz kaldığını düşünüyorum.
Benim bildiğim kadarıyla arkadaşlarımız son 3-4 ayda ayak ardında açıklık olduğunu bu sebeple tavanın düşmediğini, -350 kotta gaz birikintisinin fazla olduğunu söylemişlerdi. Biz bu hususu arkadaşlarımız şifahen kelamlı olarak yetkililere bildirdiler, fakat biz emekçi konumunda olduğumuz için çok da dillendiremedik. Olağanda ayak gerisine beton enjeksiyon yapılırdı, ayak altlarına taş tozu serpilirdi ve kömür tozunun patlaması engellenirdi, yaklaşık 1 yıldır ben bunun yapıldığını hiç görmedim, bu olağanda kalan kömürlerden oluşan gazı engellerdi.”