Pekin idaresinin, 8 Ocak’tan itibaren Hudut Sıhhati ve Karantina Yasası uyarınca uygulanan kısıtlamaların kaldırılacağını ve hudutlarını dış dünyaya açacağını ilan etmesinin akabinde çok sayıda ülke Çin’den gelen yolculara yönelik önlem alacağını açıkladı.
Çin, önlemlerin gevşetilmesinin akabinde dünyada şimdiye dek görülen en büyük Covid-19 yayılmasıyla karşı karşıya. Sıhhat otoriteleri günlük hadise, vefat ve hasta sayılarını açıklamayı bırakırken her gün milyonlarca yeni olay ve binlerce vefat olduğu kestirim ediliyor.
Hastanelerde, kliniklerde, morglarda ve cesetlerin yakıldığı krematoryumlardaki artan yoğunluk salgın tablosunun vahametini ortaya koyuyor.
Öte yandan, Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) ve milletlerarası sıhhat otoriteleri, bilgi paylaşımındaki eksikliğe dikkat çekerek Pekin idaresinden hadise ve mevt sayılarını, virüs varyantlarının genetik özelliklerini ve tedavi ile aşılama durumuna ait bilgileri şeffaf formda paylaşmasını talep ediyor.
Covid-19 salgınında birinci hadiselerin, 2019 sonunda ülkenin orta kısmındaki Hıbey eyaletinin Wuhan kentinde görüldüğü Çin, o günlerde sebebi bilinmeyen gizemli teneffüs rahatsızlığı şikayetiyle birinci hastaların hastanelere başvurduğu ve birinci ölümlerin yaşandığı ülke olmuştu.
Çin, salgının başından beri uyguladığı, “sıfır vaka” olarak isimlendirilen katı salgın tedbire ve denetim önlemleriyle virüsü uzun müddet denetim altına almayı başarmış ama büyük ekonomik kayıplara yol açan bu önlemler, Delta ve Omicron üzere bulaşıcılığı yüksek varyantların sebep olduğu tekrarlanmış salgınlar nedeniyle günlük hayatı sürdürülemez hale getirmişti.
Devlet Kuruluna bağlı Müşterek Salgın Müdafaa ve Denetim Düzeneği, 7 Aralık 2022’de Covid-19 önlemlerinin uygulanmasında benimsenecek yeni yaklaşımı duyururken geniş çaplı kapanma, merkezi karantina ve seyahat yasakları üzere kısıtlamaların terk edileceği, hastalık belirtisi göstermeyen yahut hafif belirti gösteren hadiseler ile onlarla yakın temastakilerin bundan bu türlü meskenlerinde karantinada kalabileceği bildirdi.
Sıfır olay siyasetinin üzerine oturduğu sac ayaklarını tümüyle ortadan kaldıran yaklaşım değişikliği, uygulama açısından tam bir “U dönüşü” oldu. Değişikliğin ilan edilmesinin akabinde tüm ülkede önlemler gevşetilmeye, kısıtlamalar birbiri arkasına kaldırılmaya başlandı.
Ancak ani değişim, ülkeyi hazırlıksız yakaladı. Önlemlerin gevşetilmesiyle salgın yine yüzünü gösterirken virüs süratle yayıldı, çok sayıda kişi hastalandı. Olay sayıları artık kaydı tutulamayacak kadar artarken hastanelerde ve acil bakım kliniklerinde büyük yoğunluk meydana geldi.
Merkezi Londra’da bulunan sıhhat bilgi hizmetleri ve tahlil şirketi Airfinity’nin iddialarına nazaran, ülkede aralık ortasında günlük hadise sayısı 1 milyonu aşarken ay boyunca 18,6 milyon kişi Covid-19’a yakalandı. Şirket, günlük mevt sayısının ise aralık sonunda 9 bine ulaştığını varsayım ediyor.
Şirketin eyaletlerden topladığı bilgilerle geliştirdiği modele nazaran, salgında gelecek üç ayda iki dalganın ortaya çıkacağı öngörülüyor. Başşehir Pekin ve Guangdong eyaletindeki büyük kentlerdeki salgınların hadise artışını sürüklemesi beklenen birinci dalganın Ocak 2023’ün ortasında, Çin yeni yıl tatilinin akabinde taşrada olayların yayılmasıyla ortaya çıkacağı öngörülen ikinci dalganın ise Mart 2023’ün başında zirve noktasına ulaşması bekleniyor. Günlük olay sayısının birinci dalgada 3,7 milyona, ikinci dalgada ise 4,2 milyona kadar çıkabileceği öngörülüyor.
Öte yandan Airfinity, Hong Kong’da şubat sonundan mayısa dek süren, Omicron’un BA.1 alt varyantının yol açtığı salgında mevt sayılarından hareketle oluşturduğu projeksiyonla, Çin ana karasındaki misal bir salgında 1,3 ila 2,1 milyon kişinin hayatını kaybedebileceğini öngörüyor.
Vaka varsayımları ve projeksiyonlar, Çin’in Covid-19 salgınında bugüne dek “tek bir ülkede görülen en büyük yayılmayla” karşı karşıya olduğuna işaret ediyor. Daha evvel tek bir ülkede kayıt altına alınan en büyük yayılma, ABD’de Ocak 2022’de günlük olay sayısının 900 bini aştığı salgın dalgasında görülmüştü.
Çinli araştırmacıların Eğitim Bakanlığı desteğindeki bilim dergisi “Frontiers of Medicine”da yayımladığı araştırmada da misal öngörülere yer verildi. Araştırmacılar, salgının Pekin, Şanghay, Guangcou ve Çongçing üzere büyük kentlerde zirve noktasına ulaştığı, yeni yıldan itibaren 22 Ocak’ta başlayacak Bahar Festivali’ne kadar daha çok orta büyüklükteki kentlere ve akabinde taşradaki yerleşimlere yayılmasının beklendiğini bildirdi.
BİRÇOK ÜLKE TEDBİR ALMAYA BAŞLADI
Çin’in klâsik yeni yıl kutlaması olan Bahar Şenliği tatilinde büyük kentlerdeki göçmenlerin memleketlerini ziyaret etmek için yapacakları seyahatlerle virüsün taşrada yayılabileceği, bölgeler ortası gelişmiş farkları nedeniyle sıhhat sisteminin yetersiz olduğu bu bölgelerdeki salgınların daha fazla can kaybına yol açabileceği öngörülüyor.
Öte yandan Çin’in önlemleri gevşetmesi ve hudutlarını açacağını ilan etmesiyle artan olaylar ve kitlesel yayılmadan telaş duyan çok sayıda ülke, Çin’den gelecek yolculara yönelik önlemler alacağını bildirdi.
Ulusal Sıhhat Kurulu, 26 Aralık’ta, Covid-19’un 8 Ocak 2023’ten itibaren “A kategorisi salgın hastalık” olarak ele alınmasına son verileceğini, Hudut Sıhhati ve Karantina Yasası uyarınca uygulanan kısıtlamaların kaldırılacağını duyurdu. Salgını nedeniyle askıya alınan pasaport ve vize süreçleri yine başlatılırken memleketler arası uçuşlara getirilen kısıtlamalar kaldırıldı.
Açıklamanın akabinde ortalarında ABD, Hindistan, Japonya, Malezya, İtalya, İspanya, Fransa ve İngiltere, Avustralya ve Kanada’nın olduğu ülkeler, Çin ve bölgelerinden seyahat eden yolculara test uygulanması ve sıhhat durumlarının izlenmesine yönelik önlemler alacaklarını duyurdu.
DSÖ’DEN İHTAR GELDİ
DSÖ de 30 Aralık 2022’de, Çin’in Ulusal Sıhhat Komitesi ile Hastalık Tedbire ve Denetim Merkezi yetkilileriyle yaptığı çevrim içi toplantıda artan olaylar karşısında bilgi paylaşımındaki eksikliğe işaret etti.
DSÖ yetkileri Çinli muhataplarından, “salgın durumuna ait spesifik ve gerçek vakitli dataların tertipli aktarılmasını”, virüs numunelerinin DNA dizilimi, hastaneye yatışlar dahil olmak üzere hastalığın tesiri üzerine datalar, ağır bakım ünitesine kabuller, vefatlar, bağışıklık ve başta 60 yaş üzeri nüfus olmak üzere aşılama durumuyla ilgili dataların paylaşılmasını talep etti.
Örgütün toplantıya dair yaptığı açıklamada, “DSÖ, bilgilerin nizamlı takibi ve vaktinde yayımlanmasının Çin’e ve milletlerarası topluma, gerçek risk değerlendirmesi yapmasına ve tesirli karşılıklar geliştirmesine imkan sağlayacağı vurgulamıştır” tabirlerine yer verildi.
Çin test zorunluluğunun kaldırılmasının akabinde olay takibinin zorlaştığı gerekçesiyle Covid-19 bilgilerini günlük olarak yayımlamayı bırakmış, ayrıyeten vefat istatistiklerinin tutulmasında yeni standart getirerek sırf birincil vefat sebebi zatürre ve teneffüs yetmezliği olan ölümlerin Covid-19’dan sayılacağını bildirmişti.
Çin idaresi, salgının başlangıcında dünya sıhhat otoritelerini vaktinde bilgilendirmediği, akabinde da virüsün kökeninin araştırılmasına yönelik eforlarda şeffaf davranmadığı için eleştirilmişti. DSÖ’nün virüsün kökeninin soruşturulması için 2021’de Wuhan’a gönderdiği heyet, birinci olaylar ve can kayıplarına ait ham bilgilere ulaşamadıklarından yakınmıştı.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Çinli mevkidaşı Vang Yi ile 22 Aralık 2022’de yaptığı telefon görüşmesinde, “Covid-19 konusunda şeffaflığın memleketler arası toplum açısından önemine” dikkat çekti.
Avrupa Komitesinin Sıhhat ve Besin Güvenliğinden sorumlu üyesi Stella Kyriakides, Çin’de salgın tablosuna ait emniyetli bilgiler ve kâfi test verisi olmadığını belirterek AB ülkelerine, seyahat kısıtlamaların akabinde yolcuların uçaklarda bıraktığı atık suların ve başka testlerin artırılarak genetik dizilime dair çalışmaların genişletilmesi tavsiyesinde bulundu.
İspanya Sağlık Bakanı Carolina Darias da Çin’deki büyük çaplı yayılmanın yeni varyantların ortaya çıkmasına yol açabileceğine işaret ederek “Ülkedeki sıhhat durumu göz önüne alındığında, eşgüdüm içinde ama daha kıymetlisi süratli hareket etmenin değerini biliyoruz.” değerlendirmesinde bulundu. (AA)